Mô tả: Cây thảo sống hằng năm, cao 15-90cm, có rễ mọc khỏe. Thân bò dài ở gốc, phân nhánh, sau mọc thẳng đứng thành bụi. Lá mọc so le, hình dải nhọn. Cụm hoa là bông xẻ ngón có 5-7 nhánh dài mọc tỏa tròn đều ở đầu cuống chung và có 1-2 nhánh xếp thấp hơn ở dưới, mỗi nhánh mang nhiều hoa. Quả thuôn dài, gần như có ba cạnh. Cây ra hoa từ tháng 3 đến tháng 11.

Bộ phận dùng: Toàn cây.

Phân bố, sinh thái: Loài cỏ nhiệt đới, mọc phổ biến ở nhiều nơi, thường gặp ở đồng ruộng, ven đường, bãi hoang. Thu hái cây vào mùa khô, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô.

Tính chất và tác dụng: Cỏ mần trầu có vi ngọt và nhạt, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, trừ thấp, cầm máu, tán ứ.

Công dụng: Thường được dùng trị cao huyết áp, lao phổi, ho khan, sốt âm ỉ về chiều, lao lực mệt nhọc, tiểu tiện vàng và ít một. Còn dùng cho phụ nữ có thai hỏa nhiệt táo bón, buồn phiền, động thai, nhức đầu, nôn mửa, tức ngực, sốt nóng. Cũng dùng uống trị mụn nhọt, các chứng nhiệt độc, trè em tưa lưỡi.

Ở Trung Quốc, thường dùng chữa

1. Đề phòng chứng viêm não truyền nhiễm;

2. Thống phong;

3. Viêm gan vàng da;

4. Viêm ruột, lỵ;

5. Viêm niệu đạo, viêm thận, viêm tinh hoàn. Dùng ngoài trị đòn ngã tổn thương, cầm máu chó cắn. Dùng 30-60g dạng thuốc sắc.

Cách dùng: Ta thường dùng liều 16-20g sắc hoặc hoàn tán. Thường phối hợp với các vị thuốc khác.

Đơn thuốc:

- Chữa cao huyết áp: Dùng toàn cây, rửa sạch, cắt nhỏ, cân 500g, giã nát, thêm chững 1 chén nước sôi để nguội, vắt lấy nước cốt, lọc qua vài, thêm chút đường, ngày có thể uống 2 lần sáng và chiều.

- Đề phòng viêm não truyền nhiễm: Cò mần trầu 30g, dùng như trà uống trong 3 ngày sau dó nghỉ 10 ngày, uống tiếp 3 ngày nữa.

- Viêm gan vàng da: Cỏ mần trầu tươi 60g, rễ Tổ kén đực 30g, sắc nước uống.

- Viêm tình hoàn: Cỏ mần trầu tươi 120g, thêm 10 cùi Vài, sắc uống.

- Chữa cảm, sốt nóng, khắp người mần đỏ, đi đái ít: Dùng 16g, phối hợp với 16g rễ Cỏ tranh sắc nước uống.

Tình trạng khai thác và bảo vệ tại An Giang: Loài phổ biến. Không đánh giá.

Bành Thanh Hùng. Sưu tầm và biên soạn từ nguồn: Cây thuốc An Giang của Võ Văn Chi, Ủy ban khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, tr.141.