Mô tả: Cây thảo cao 2-3m, thân rể to 1cm. Lá hẹp, dài tới 35cm, rộng 7-8cm, mặt dưới có lông thưa, mép ngắn. Cụm hoa ở gốc thân, bò, dài tói 40cm, nhánh mang 3-5 hoa. Hoa trắng tim tím ; tràng 2 lần dài hơn dài; môi hơi có 3 thùy, dài 2cm, mép vàng có sọc tím. Bầu không lông. Quả nang xoan hay cầu dẹt, màu tro trắng, dài 1-1,5cm.

Phân bố, sinh thái: Cây mọc hoang ỏ núi Cấm, huyện Tịnh Biên. Thu hái quả ở những cây già (3 năm), khi quả từ màu xanh chuyển sang màu vàng xanh thì hái, dem vế phơi hay sấy khô, loại bỏ cuống, rồi xông diêm sinh (lưu huỳnh) cho vỏ trắng ra là được. Khi dùng, bóc vỏ lấy hạt.

Tính chắt và tác dụng: Trong đậu khấu có chừng 2,4% tinh dầu. Thành phân chủ yếu của tinh dầu là d-bocneol và d-campho.

Bạch đậu khấu vị cay, mùi thơm, tính nóng. Có tác dụng ôn tỳ, chỉ tả, hành khí tiêu trệ, giải độc rượu. Bộ phận dùng là Quả.

Công dụng: Thường dùng trị bị nhiễm lạnh đau bụng, khí trệ, bụng đầy trướng, nôn ọe, hoặc sáng ăn tối nôn, ăn không tiêu, đau bụng ỉa chảy, hay ợ hơi, trúng dộc rượu. Ngày dùng 4-8g, dạng thuốc sắc hoặc bột.

Người tỳ vị hư yếu, thực nhiệt không nên dùng.

Đơn thuốc:

Lượm giọng buồn nôn, nhấm hạt, nuốc nước. Trẻ con bú vào trớ ra, dung 14 nhân đậu khấu, 14 nhân sa nhân, 8g cam thảo, tán nhò, xát vào miệng trẻ em.

Tình trạng khai thác và bảo vệ tại An Giang: Nghiêm cấm khai thác trong thiên nhiên. Là loài có nguy cơ tuyệt chủng tại An Giang, do khai thác sử dụng thiếu bền vững. Đề nghị gây trồng để sử dụng.

Thsỹ. Bành Lê Quốc An, sưu tầm và biên soạn.

Nguồn: Cây thuốc An Giang, Võ Văn Chi, NXB. UBKH và KT, 1991, tr.36.