Mô tả: Cây thảo sống hàng năm hay lâu năm. Thân mọc thẳng đứng, cao 1,5-2m, phân nhánh ở những ngọn có hoa. Ở gốc thân, có nhiều rễ phụ. Lá mọc so le, mặt lá ráp, gân lá song song, không có cuống. Hoa đơn tính, cùng gốc : bông hoa đực ngắn, màu lục nhạt, trông tựa một nhánh của bông lúa ; hoa cái thì nằm trong một lá bắc dày và cứng, từ màu xanh chuyển sang màu nâu tím đến đen. Quả hình trứng hơi nhọn đầu (thường gọi nhầm là nhân) được bao bởi một lá bắc cứng (thường gọi nhầm là vỏ).

Mùa hoa quả: Tháng 5-12.

Phân bố, sinh thái: Cây của Á châu nhiệt đói, mọc hoang và cũng thường được trồng ở ven bờ nước, bãi ruộng. Trồng bằng quả.  khi quả chín già, cắt cả cây về phơi, đập lấy quả, sấy khô, rồi xay, thu lấy nhân trắng, phơi hay sấy khô, cắt rễ, đem rửa sạch rồi phơi khô.

Bộ phận dùng: Nhân hạt và rễ.

Công dụng: Chữa viêm phổi, viêm ruột, sỏi thận, tê thấp, nhức mỏi chân tay, ... Thuốc bồi dưỡng cơ thể do có hàm lượng protid và lipid cao. Hạt chứa khoảng 60% tinh bột, gần 14% chất đạm, 7% chất béo, 1,5% đường; trong chất béo có coixenolide có tác dụng chữa ung nhọt. Rễ chứa 17,6% chất đạm, 7,2% chất béo và 52% tinh bột. Do Ỹ dĩ có nhiều lipit, protit hơn gạo, nhiều protit hơn bột bắp, nên ngưòi ta dùng hạt đã giã trắng để thổi cơm, cũng thơm, dẻo và ngon như cơm nếp. Hoặc kết hợp với hạt sen, mộc nhĩ để hầm với thịt gà ăn vừa ngon, vừa bổ. Cũng dùng nấu chè, ăn ngon như nấu chè gạo nếp.

Rễ Ỹ dĩ có vị ngọt và nhạt, hơi lạnh, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu, sát trùng, trừ sâu bọ.Nhân hạt Ỹ dĩ có vị ngọt và nhạt, hơi lạnh, có tác dụng kích thích sự hấp thu, lợi tiều, tiêu viêm, bổ phế.

Rễ dùng chữa: 1. Viêm nhiễm đường niệu dạo và sỏi ; 2. Phù thũng, tê phù ; 3. Vàng da ; 4. Bạch đới ; 5. Bệnh giun đũa.

Tình trạng khai thác và bảo vệ tại tỉnh An Giang: Khuyến khích gây trồng. Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, hướng dẫn các tổ Đông Y gây trồng vừa sử dụng vừa để bảo tồn nguồn gen cây thuốc vùng bảy núi.

Bành Thanh Hùng,

Sưu tầm và biên soạn từ nguồn: Cây thuốc An Giang của  Võ Văn Chi, Ủy ban khoa học và kỹ thuật An Giang, 1991, tr 580.