Mô tà: Cây thảo cao đến 1,5m. Thân rễ hình nón có khía chạy dọc, mang nhiều củ có thịt màu vàng tái. Ngoài những củ chính, còn có những củ phụ có cuống hình trứng hay hình quả lê màu trắng. Lá có đốm đỏ ở gân chính, dài 30-60cm, rộng 7-8cm. Cụm hoa ở đất, thường mọc trước khi có lá. Lá bắc dưới xanh nhợt, lá bắc trên vàng và đỏ. Hoa vàng, môi lõm ở đầu, bầu có lông mịn.

Bộ phận dùng: Thân rễ.

Phân bố, sinh thái: Gốc ở Himalaya, Xây lan, mọc hoang và cũng được trồng. Trồng bằng thân rễ vào mùa mưa. Để dùng làm thuốc, đào lấy củ từ tháng 12 đến tháng 3, cắt bỏ rễ con, rửa sạch, thái lát, phơi khô, khi dùng tẩm giấm sao vàng.

Tính chất và tác dụng: Trong củ có 1,5% tinh dầu màu vàng xanh nhạt, sánh, có mùi giống mùi long não, và 3,5% chất nhựa và chất nhầy. Thành phần của tinh dầu chủ yếu gồm 48% sesquitecpen, 35% zingiberen, 9,6% xineol và một chất có tinh thể.

Nghệ đen có vi đắng cay, mùi thơm hăng, tính ấm, có tác dụng hành khí, thông huyết, tiêu tích, tiêu viêm, tiêu xơ.

Công dụng: Được dùng chữa 1. Ung thư co tử cung và âm hộ, ung thư da ; 2. Đau kinh, bế kinh huyết tích, kinh nguyệt không đều ; 3. Khó tiêu, đầy bụng, mửa nước chua ; 4. Các vết thâm tím trên da.

Ngày dùng 3-10g dạng thuốc sắc, thuốc bột hay thuốc viên.

Đơn thuốc : Ung thư cố tử cung : Dùng tinh dầu 10-30ml tiêm tại chỗ ngày 1 lần. 

- Đầy bụng : Nghệ đen, Tam lăng mỗi vị 6g, Lúa mạch 9g, vỏ quít 15g, sắc uống.

- Chữa tích huyết, hành kinh máu đông thành cục, khi thấy kinh đau bụng, họặc rong kinh ra huyết đặc dính, rỉ rò : Nghệ đen và ích mẫu, mỗi vi 15g sắc uống.

- Chữa bỗng dưng đau bụng do khí lạnh, hoặc thường chợt đau bụng từng cơn (do tích trệ) : Nga truật 2 lạng, Mộc hương 1 lạng, tán nhỏ, mỗi lần uống 2g với mrớc giấm nhạt (Theo Nam dược thần hiệu).

Chú ý : Kỵ thai và rong kinh nhiều.

Tình trạng khai thác và bảo vệ tại An Giang: Là loại lâm sản ngoài gỗ. Khuyến khích gây trồng. Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, hướng dẫn các tổ Đông Y gây trồng vừa sử dụng vừa để bảo tồn nguồn gen cây thuốc vùng bảy núi.

Thsỹ. Bành Lê Quốc An.

Sưu tầm và biên soạn, Nguồn:  Cây thuốc An Giang, Võ Văn Chi, UBKH-KT, 1991, tr 404.